به گزارش “راهبرد انرژی“، ایران دومین ذخایر گاز جهان را دارد و صادرکننده خالص گاز است. با اینحال، در سال جاری مسکو و تهران گفتگوها را در مورد عرضه گاز روسیه به ایران افزایش داده اند.
در ماه‌های اخیر، روسیه و جمهوری آذربایجان گفتگوها را برای گسترش همکاری در بخش انرژی افزایش داده‌اند. در سال 2024، موضوع مشارکت احتمالی آذربایجان به عنوان واسطه در ترانزیت گاز روسیه به اروپا از طریق اوکراین مطرح بود، اما کیف علیرغم همه گزینه های پیشنهادی، پمپاژ گاز از روسیه را متوقف کرد. اکنون پروژه اصلی در بخش گاز مورد بحث مسکو و باکو به پروژه گازرسانی به ایران تبدیل شده است.
در 17 ژانویه، در جریان سفر مسعود پزشکیان به مسکو، ولادیمیر پوتین از عرضه احتمالی گاز روسیه به ایران خبر داد. در آن زمان قرارداد مشارکت جامع بین روسیه و ایران امضا شد که وضعیت استراتژیک روابط را تضمین می کرد. پس از سال 2022، روابط روسیه و ایران در بسیاری از زمینه ها تشدید شده است: تماس های دفاعی و تجربه در غلبه بر تحریم ها.
اظهارات پوتین همچنین غیرمنتظره به نظر می رسید، زیرا اطلاعات قبلی در مورد عرضه گاز روسیه به ایران بلوف گازپروم خوانده می شد. گازپروم تلاش می کند به پکن نشان دهد که گزینه هایی برای افزایش صادرات گاز به کشورهای دیگر دارد که جایگزینی برای پروژه قدرت سیبری-2 خواهد شد. مورد اخیر سال‌هاست که مورد بحث قرار گرفته است، اما طرفین نتوانسته‌اند به یک قرارداد تجاری محکم برسند. این نسخه با انتشار اطلاعاتی در رسانه ها در مورد ظرفیت خط لوله گاز مورد بحث به ایران – حدود 50 میلیارد متر مکعب تأیید شد.
مسیر خط لوله گاز از آذربایجان عبور خواهد کرد. مسیر جایگزین – از طریق آسیای مرکزی و ترکمنستان – دو مشکل دارد: ترکمنستان گاز خود را به ایران می رساند و نیازی به رقبای روسیه ندارد. ظرفیت خط لوله گاز آسیای مرکزی در فصل زمستان حداکثر در حالت معکوس برای تامین گاز روسیه به ازبکستان استفاده می شود. باکو هیچ مشکلی با فروش گاز خود ندارد: تمام حجم تولید شده در بازار داخلی، ترکیه و اروپا به فروش می رسد. در عین حال، فرستادن تمام مازاد به بازار اروپا که قیمت در سال‌های اخیر بالا بوده، سودآور است. سیاستمداران و شرکت‌های اروپایی مرتباً از آذربایجان می‌خواهند که حجم عرضه را افزایش دهد تا کسری را پوشش دهد که بخشی از آن به دلیل کاهش عرضه گاز روسیه است. بنابراین روسیه و آذربایجان در بازار ایران رقابت نخواهند کرد.
تبدیل شدن آذربایجان به کشور ترانزیت گاز روسیه به ایران هم از نظر اقتصادی و هم از نظر سیاسی مفید است. علاوه بر این، آذربایجان قادر خواهد بود تا عملکرد سیستم حمل و نقل گاز خود را بهینه کند: عملیات سوآپ امکان پذیر می شود.
ایران یک صادرکننده خالص گاز است و بیشتر از خرید (از ترکمنستان) به سایر کشورها (ترکیه، عراق) گاز می فروشد. این راز در ویژگی های صنعت گاز ایران نهفته است. در فصل زمستان که دما کاهش می‌یابد، ایران مجبور است تولید روزانه خود را به شدت افزایش دهد تا بتواند تقاضای رو به رشد را برآورده کند و گاز را از جنوب به شمال پمپ کند. برای فعالیت در این حالت، باید ظرفیت های بزرگ تولید گاز را در میادین ذخیره نگه داشت و خطوط لوله گاز اضافی ایجاد کرد تا بتوانند حجم پمپاژ روزانه را در فصل گرما افزایش دهند.
ایران برای پوشش پیک مصرف در زمستان به گاز روسیه نیاز دارد تا بتواند تقاضای رو به رشد را نه تنها از طریق تولید خود، بلکه از طریق واردات نیز تامین کند. این به شما امکان می دهد از پایگاه منابع خود بهینه استفاده کنید.
تحویل حجم بیشتر گاز از روسیه به ایران – 20، 30، 50 میلیارد متر مکعب است. تنها در صورت صادرات بیشتر به کشورهای ثالث که ایران به عنوان کشور ترانزیتی عمل خواهد کرد، امکانپذیر است. با اینحال، چنین پروژه ای با مشکلات زیادی روبرو خواهد شد.
خود تهران مایل است گاز خود را به پاکستان و سپس به هند صادر کند. اما امکان تکمیل خط لوله گاز به این بازارها وجود نداشت. بنابراین ایران، روسیه را به عنوان یک رقیب در نظر خواهد گرفت و اجازه عبور گاز خود را نخواهد داد. هند خود عجله ای برای امضای قراردادهای بلندمدت برای عرضه گاز ندارد، زیرا مصرف آن با سرعت آهسته ای در حال رشد است که به آن اجازه می دهد تا تقاضا را از طریق واردات LNG تامین کند.
اگر هند تصمیم به ایجاد واردات گاز از طریق خط لوله داشته باشد، در تلاش است تا بین روسیه، ایران و ترکمنستان رقابت ایجاد کند. همه اینها منجر به کاهش قیمت ها می شود. در حال حاضر، پروژه تامین گاز روسیه به ایران باید از نظر حجم کم تلقی شود که منحصراً برای پاسخگویی به تقاضا در دوره های اوج مصرف است.
