به گزارش “راهبرد انرژی“، درآمدهای نفتی، شریان حیات اقتصادی دو کشور ایران و روسیه را تشکیل می دهد ولی تحریم های غرب، تهدیدی برای توانایی این دو کشور برای صدور نفت و دریافت بهای آن محسوب می شود. ایران و روسیه در واکنش به این تحریم ها، روشهایی را برای صدور نفت به چین به عنوان بزرگترین وارد کننده نفت خام ابداع کردند و چین از طریق خرید ارزان‌تر نفت خام از کشورهای تحت تحریم مثل روسیه و ایران در سال 2023 حدود 10 میلیارد دلار سود کرد.
طی چند سال، پکن و تهران سیستمی را برای تجارت نفت از طریق دور زدن بانک های غربی و خدمات باربری توسعه دادند و روسیه نیز پس از مواجه شدن با تحریم های گروه 7، شیوه های ایران را برای دور زدن تحریم ها دنبال کرد. به این ترتیب ایران و روسیه و چین بازاری جایگزین برای نفتی که تحت تحریم قرار دارد تاسیس کردند و پرداخت ها در این بازار با پول ملی چین انجام می شود. این نفت عمدتا از طریق نفتکش هایی که به صورت پنهانی یا با اصطلاح «چراغ خاموش» حرکت می کنند صادر می شود.
کیمبرلی دونوان کارشناس شورای آتلانتیک در گزارش “محور گریز ایران و روسیه در صادرات نفت به چین” می نویسد، درآمد فروش نفت به چین، اقتصاد ایران و روسیه را تقویت و تحریم های غرب را تضعیف می کند. در عین حال، استفاده از واحد پول چین و سیستم بانکی چین در این بازار، دسترسی مقامات قضایی غربی به گزارش های مالی را دشوار و تلاش برای اجرای تحریم ها را تضعیف می کند.
در گزارش کیمبرلی دونوان تاکید شده است، نفتکش های حامل نفت ایران دستگاه های ارسال و دریافت سیگنال ها را خاموش می کنند تا شناسایی نشوند. به محض ورود محموله نفت به چین، علامت تجاری آن تغییر می کند و به عنوان نفت مالزی یا نفت خاورمیانه خریداری می شود. خریداران اصلی نیز صاحبان پالایشگاه های کوچک هستند زیرا پالایشگاه های بزرگ دولتی از بیم تحریم ها، با ایران معامله نمی کنند. پول نفت نیز با یوان و از طریق موسسات مالی کوچک پرداخت می شود تا بانکهای بزرگ بین المللی چین تحریم نشوند. ایران می تواند یوان دریافت شده را برای خرید کالا از چین یا ذخیره سازی آن در بانکهای چینی استفاده کند زیرا تجارت با یوان در بازارهای بین المللی چندان رایج نیست.
طبق این گزارش، تحریم ها علیه روسیه پس از جنگ اوکراین موجب شد روسیه نیز برای فروش نفت خود روشی مشابه ایران را در پیش بگیرد به این صورت که محموله ها به صورت پنهان روانه چین می شود و در مقابل آن یوان دریافت می شود. البته وضع روسیه مثل ایران وخیم نیست چرا که صدور نفت این کشور ممنوع نیست ولی خریداران فقط مجازند 60 دلار یا کمتر بابت هر بشکه نفت روسیه به این کشور بپردازند در حالیکه خرید نفت از ایران کلا ممنوع است. این مساله موجب می شود روسیه بتواند محموله های نفت خود را به مقاصد دیگری هم ارسال کند و قدرت چانه زنی بیشتری در مذاکرات برای فروش نفت به چین داشته باشد.
با این حال، چین فقط تا جایی به روسیه کمک می کند که منافع خودش آسیب نبیند. به عنوان مثال بعد از آن که آمریکا تحریم های جدیدی علیه روسیه در دسامبر 2023 تصویب کرد، سه بانک از چهار بانک بزرگ چین از همکاری با شرکت های روسی تحت تحریم خودداری کردند. بنابراین هرچند تحریم های ثانویه به طور مستقیم پرداخت بهای نفت روسیه را هدف قرار نداده است ولی به نظر می رسد اگر غرب تهدید به تحریم شرکت های بزرگ چینی به علت خرید نفت از روسیه به قیمتی بالاتر از قیمت تعیین شده کند، به احتمال زیاد پکن تسلیم شروط غرب خواهد شد.
در این گزارش به مقامات غربی توصیه شده است برای مقابله با دور زده شدن تحریم ها علیه ایران و روسیه، در روابط مالی بین کشورهایی که تحت تحریم های شدید هستند و همچنین در همکاری اقتصادی آنها با چین دقت کنند و شیوه های دور زدن تحریم ها را کشف کنند. این تحلیل می تواند به غربی ها کمک کند متوجه شوند که تحریم ها چه نتایجی می توانند داشته باشند و در چه مواردی بی تاثیر هستند و پیامدهای ناخواسته تحریم ها چه می تواند باشد.
عامر الشوبکی پژوهشگر اقتصادی و متخصص در امور نفت معتقد است، غرب مایل است درآمد نفت روسیه از فروش نفت را کاهش دهد بدون آن که این مساله بر جریان نفت به بازارهای جهانی تاثیر بگذارد و موجب افزایش قیمت ها شود. به عقیده این پژوهشگر، به نفع غرب نیست که در برابر روسیه و چین بایستد یا آنها را تحریم کند زیرا هر گونه تحریمی می تواند موجب کاهش جریان نفت روسیه به بازار و افزایش قیمت ها شود که به نفع غرب نیست. به خصوص که آمریکا در سال انتخابات قرار دارد و افزایش قیمت نفت می تواند محبوبیت دموکرات ها را کاهش دهد.
