به گزارش “راهبرد انرژی“،ساکنان شهرهای ساحلی شاهد از دست دادن سریع آب بزرگترین پهنه آبی بسته روی زمین هستند و به سطح بی سابقه ۲۹- متر در سیستم بالتیک رسیده اند. دانشمندان زنگ خطر را به صدا درآورده اند: دریای خزر نه تنها یک چرخه، بلکه یک فروپاشی اقلیمی-انسانی را تجربه می کند که اکوسیستم ها، اقتصادها و ثبات پنج کشور را تهدید می کند.
رودخانه ولگا به دلیل خشکسالی و استفاده غیرمنطقی از آب، به طرز فاجعه باری کم عمق می شود. در طول ۲۰ سال گذشته، تامین آب ۳۰ تا ۴۰ درصد کاهش یافته است. سطح آب دریای خزر در کل دوره مشاهدات ابزاری، به زیر حداقل رسیده است: کمتر از منفی ۲۹ متر. افزایش دما به میزان ۱.۵ تا ۲ درجه سانتیگراد، تبخیر از سطح دریا را افزایش داده و دوره های کم آبی در حوضه ولگا بیشتر شده است.
تا سال ۲۱۰۰، دریای خزر ممکن است تا ۱۸ متر از سطح آب خود را از دست بدهد. این امر تهدیدی برای ناپدید شدن ۳۰ درصد از مساحت آب، مهاجرت اجباری ۵ میلیون نفر و فروپاشی صنعت شیلات است.
در اجلاس آب و هوا در باکو در سال 2024، وزرای محیط زیست پنج کشور اعلامیه همکاری را تصویب کردند. بانک جهانی از پروژه ای برای حمایت از آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان در مبارزه با آلودگی برای حفاظت از تنوع زیستی خبر داد. راه اندازی این پروژه برای ژوئیه-آگوست 2025 برنامه ریزی شده است.
در تهران، فراخوانی برای اولویت دادن به علم بر سیاست وجود دارد. دریای خزر با سرعت نگران کننده ای در حال کاهش است و پیش بینی می شود که تا سال ۲۰۵۰ عمق آن ۱۸ متر دیگر کاهش یابد. این بحران زنجیره ای از عواقب ویرانگر را به همراه داشته است. از آسیب به صنایع ماهیگیری و گردشگری که میلیون ها نفر برای امرار معاش خود به آن وابسته هستند گرفته تا تهدید گونه های منحصر به فردی مانند ماهیان خاویاری و فک های خزری که اکنون در آستانه انقراض هستند. خشک شدن تدریجی بستر دریا منجر به ظهور کانون های جدید گرد و غبار شده است که سلامت عمومی و حاصلخیزی زمین های کشاورزی را به خطر انداخته است. تالاب های بین المللی ارزشمندی مانند انزلی و میانکاله نیز در معرض خطر جدی نابودی قرار دارند.
مشکل این است که ایران مانع تصویب کنوانسیون وضعیت دریای خزر در سال ۲۰۱۸ می شود و خواستار تجدید نظر در روش تعیین حدود دریا (“خطوط مبدا مستقیم”) است. بدون این سند، مبنای قانونی همکاری همچنان متزلزل است. آذربایجان یک راه حل فنی برای این مشکل ارائه می دهد. شرکت ADO-G پیشنهاد ساخت یک تونل ۶۰۰ کیلومتری از دریای سیاه به دریای خزر را با استفاده از اختلاف ارتفاع (-۲۶.۵ متر) داده است. این پروژه شامل توربین های آبی برای تولید انرژی است. هزینه و خطرات زیست محیطی همچنان یک مشکل در مسیر اجرا هستند. شور شدن و گونه های مهاجم باعث تردید دانشمندان در کشورهای مختلف می شوند.
دریای خزر کاملا ناپدید نخواهد شد – تاریخ آن شاهد کاهش و افزایش سطح آب تا -29 متر (1977) بوده است. با این حال، سرعت فعلی کم عمق شدن آب بی سابقه است. خزر فقط یک دریا نیست. این یک آزمون بلوغ برای پنج کشوری است که جاه طلبی هایشان نباید آینده مشترکشان را تحت الشعاع قرار دهد.
