به گزارش “راهبرد انرژی“، امارات متحده عربی به‌عنوان امیر نشینی که قصد دارد خود را در قامت بازیگری تاثیرگذار در معادلات جهانی مطرح کند، رویا‌های متنوعی را در سر می‌پروراند. از تبدیل شدن به قطب تجاری منطقه غرب آسیا گرفته تا نقش‌آفرینی سیاسی و امنیتی در مناسبات قدرت منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا از طریق رقابت با عربستان سعودی و ترکیه را می‌توان از جمله سیاست‌های خاندان زاید در این راستا دانست. امارات برای دستیابی به این جایگاه، علاوه بر قدرت سخت، به توان و قدرت نرم نیز نیازی مبرم دارد.
یکی از اهداف نرم امارات متحده عربی را می‌توان تصویرسازی از خود در قامت کشوری متعهد به حفافظت از محیط‌زیست دانست. بخشی از برنامه‌ریزی‌های امارات برای سرمایه‌گذاری در حوزه انرژیهای تجدیدپذیر را نیز می‌توان در همین راستا توصیف کرد. هرچند که علاوه بر کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی، توسعه انرژیهای نو می‌تواند زمینه‌ساز گسترش صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی این شیخ‌نشین نیز باشد. تقاضای امارات برای میزبانی کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۲۳ نیز نکته شایان توجهی است که می‌توان آن را در راستای دیپلماسی عمومی و محیط‌زیستی امارات تحلیل کرد. شاید بتوان گفت که میزبانی از آژانس انرژیهای تجدیدپذیر در این کشور با حضور بیش از ۱۷۰ کشور جهان، مهم‌ترین اقدام امارات در این راستا می‌باشد. لذا، در یادداشت پیش رو به وضعیت و برنامه‌های امارات متحده عربی در حوزه توسعه انرژیهای تجدیدپذیر و اهداف گوناگون آن پرداخته می‌شود.
انرژیهای تجدیدپذیر، جانشین‌های بلامنازع
از زمانی‌که برای نخستین بار ایده انرژیهای تجدیدپذیر مطرح شد، یکی از جدی‌ترین موانع در راه عملیاتی شدن این ایده‌ها هزینه گزاف آن و اختلاف قیمتی بود که نسبت به روش‌های مرسوم تولید انرژی به‌ویژه با استفاده از سوخت فسیلی داشتند. اما بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰، دوره زمانی را شاهد بودیم که هزینه‌های تولید انرژی توسط فناوری‌های خورشیدی و بادی با کاهش چشم‌گیری روبه‌رو شد. ترکیب سیاست‌های حمایتی و پیشرفت صنعتی باعث شده‌است انرژیهای تجدیدپذیر الکتریکی در کسب ظرفیت‌های جدید، از جایگاه انرژیهای با قیمت بالا به رقابتی پایاپای با سوخت‌های فسیلی برسد.
با بررسی روند کشور‌های توسعه یافته می‌توان به‌وضوح دید که انرژیهای تجدیدپذیر که هم‌اکنون از نظر هزینه تولید نیز توانسته‌اند به جایگاهی برابر با سوخت‌های فسیلی دست یابند در آینده‌ای نه‌چندان دور، به بخش مهمی از سیستم الکتریکی در نقاط مختلف جهان تبدیل خواهند شد و به کربن‌زدایی از فرآیند‌های تولید الکتریسیته و کاهش آسیب‌های محیط‌زیستی ناشی از آن کمک خواهند کرد.
به طور کلی، هزینه کرد تولید برق در سه دسته قابل تقسیم است؛ دسته نخست شامل هزینه‌های نصب و راه‌اندازی یک نیروگاه برق است. دسته دوم هزینه‌ها، استحصال و بهره‌برداری الکتریسیته در یک نیروگاه را شامل می‌شود و بخش سوم هزینه‌ها شامل نگه‌داری و تعمیرات است.
نیروگاه‌های خورشیدی
بررسی هزینه‌های نیروگاه‌های خورشیدی حاکی از آنست که میانگین قیمت جهانی تولید الکتریسته در مقیاس مطلوب سلول‌های خورشیدی در پروژه‌های تازه راه‌اندازی شده بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ با ۸۵ درصد کاهش قیمت مواجه بوده‌است و از ۳۸.۱ سِنت به ازای هر کیلووات، به ۵ سنت در ازای هر کیلووات رسیده و هزینه کامل نصب نیز از ۴۷۳۱ دلار به ازای هر کیلووات، به ۸۸۳ دلار به ازای هر کیلووات رسیده‌است.
این کاهش قیمت باعث شده‌است که ظرفیت انباشتی نصب شده سلول‌های خورشیدی در سراسر جهان از ۴۲ گیگاوات در سال ۲۰۱۰، به ۷۱۴ گیگاوات در سال ۲۰۲۰ افزایش یابد. جهان در هزینه‌های ناشی از راه‌اندازی سامانه سلول‌های خورشیدی با کاهش شتابناکی روبه‌رو بوده‌است، به‌طوری که هزینه‌ها از سطح دو برابر از گران‌قیمت‌ترین نیروگاه‌های سوخت فسیلی در سال ۲۰۱۰ به قیمتی معادل کف نیروگاه‌های سوخت فسیلی در سال ۲۰۲۰ رسیده‌است. این دستاورد بزرگ باعث گسترش روزافزون تمایل کشور‌ها و شرکت‌های مختلف به سرمایه‌گذاری بیشتر در این حوزه شده‌است.
نیروگاه‌های بادی
تغییر چشمگیر کاهش میانگین قیمت جهانی تولید برق را در پروژه‌های بادی در خشکی نیز به وقوع پیوسته‌است. به‌طوری که میانگین قیمت جهانی تولید برق در پروژه‌های بادی خشکی بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۰ با کاهش ۵۶% مواجه شد و از ۹ سنت بر کیلووات به ۴ سنت بر کیلووات کاهش یافت و هزینه نصب شده کلان آنها نیز از ۱۹۷۱ دلار بر کیلووات به ۱۳۵۵ دلار بر کیلووات کاهش یافته است. با توجه به این تغییرات، ظرفیت نصب شده انباشتی این نیروگاه‌ها در سراسر جهان نیز طی این سال‌ها از ۱۷۸ گیگاوات به ۶۹۹ گیگاوات افزایش یافته‌است. البته در مقایسه با سلول‌های خورشیدی که عمده کاهش هزینه‌های آن ناشی از کاهش هزینه نصب است، کاهش هزینه‌ها در انرژیهای بادی در خشکی ناشی از کاهش قیمت توربین و متعادل شدن قیمت تمام شده نیروگاه است و افزایش ظرفیت‌ها در نیروگاه‌های بادی نیز از توسعه تکنولوژیک و توربین‌های پیشرفته‌تر امروزی نشات می‌گیرد.
امارات و انرژیهای تجدید پذیر
در اسناد بالادستی و چشم‌انداز تامین انرژی مورد نیاز امارات متحده عربی چنین مقرر شده‌است که تا سال ۲۰۵۰، ۴۴ درصد از کل تامین انرژی این امیرنشین از ناحیه انرژیهای تجدیدپذیر تامین شود. ابوظبی برای دست یافتن به این هدف، سرمایه‌گذاری ۱۶۳ میلیارد دلاری نیز در نظر گرفته‌است. امارات برنامه دارد تا سال ۲۰۵۰، ۳۸ درصد دیگر از انرژی مورد نیاز خود را از محل گاز طبیعی (که آلایندگی کمتری نسبت به زغال‌سنگ و نفت کوره دارد) تامین کند. تولید برق از طریق زغال سنگ و انرژی هسته‌ای نیز به ترتیب با ۱۲ درصد و ۶ درصد در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. مطابق برنامه‌های طراحی و تدوین شده، کاهش ۷۰ درصدی انتشار کربن‌دی‌اکسید تا سال ۲۰۵۰ نیز از دیگر اهداف ابوظبی و سایر امارت‌های تابعه آن است.
بر اساس گزارش‌های وزارت صنعت و انرژی امارات، مجموع ظرفیت انرژیهای تجدیدپذیر این امیرنشین در پایان سال ۲۰۲۰ به ۲۳۰۰ مگاوات رسیده‌است.
سهم انرژی در چشم انداز 2050 امارات متحده عربی
مطابق برآورد‌ها و برنامه‌ریزی‌ها، امارات قصد دارد تا پایان سال ۲۰۲۵ با چهاربرابر نمودن ظرفیت تولید انرژیهای تجدیدپذیر خود، این عدد را تا سر حد ۹۰۰۰ مگاوات افزایش دهد. امارات برای نیل به این هدف، چهار پروژه در دست اقدام دارد که بزرگ‌ترین آنها مزرعه خورشیدی الظفره واقع در نزدیکی پایگاه نظامی الظفره، با ظرفیت ۲۰۰۰ مگاوات است. این پروژه بناست با همکاری شرکت ملی انرژی ابوظبی (TAQA) با سهم ۴۰ درصدی و شرکت‌های مصدر امارات، ای‌دی‌اف (EDF) فرانسه و جینکوپاور چین هر یک با سهمی معادل ۲۰ درصد در سال ۲۰۲۲ به بهره‌برداری برسد.
مزرعه خورشیدی نور ابوظبی
با عملیاتی شدن این پروژه ظرفیت انرژی خورشیدی ابوظبی به ۳۲۰۰ مگاوات افزایش خواهد یافت. این پروژه که ظرفیتی نزدیک به دو برابر پروژه نور ابوظبی خواهد داشت، انرژی لازم برای تامین برق ۱۶۰.۰۰۰ خانه در ابوظبی را فراهم خواهد آورد. ظرفیت انرژی خورشیدی نصب شده فعال ابوظبی نیز در حال حاضر معادل ۱۳۰۰ مگاوات است که از پروژه‌های خورشیدی شمس و نور ابوظبی استحصال شده و سهم غالب انرژیهای تجدیدپذیر امارات را از آن خود کرده‌است. برای نمونه، میزان تاثیر پروژه نور ابوظبی در کاهش تولید کربن‌دی‌اکسید معادل یک میلیون متریک تن است که با حذف ۲۰۰ هزار خودرو از سطح خیابان‌های امارات برابری می‌کند.
امیرنشین دبی نیز هم‌اکنون ظرفیت نصب‌شده‌ای فراتر از ۱۰۰۰ مگاوات دارد که تمام آن از سه فاز مزرعه خورشیدی «محمد بن راشد» استحصال می‌شود. دبی دو طرح خورشیدی دیگر نیز در دست احداث دارد که یکی از آنها نیروگاه خورشیدی متمرکز ۲۰۰ مگاواتی و دیگری نیروگاه خورشیدی فتوولتائیک ۹۰۰ مگاواتی است. یکی از بلندپروازانه‌ترین پروژه‌های انرژی تجدید پذیر در جهان، مزرعه خورشیدی محمد بن راشد است که برنامه دارد تا سال ۲۰۳۰، میزان تولید برق خود را به ۵۰۰۰ مگاوات برساند.
نتیجه
مطابق بررسی‌ها، هزینه تولید انرژی خورشید طی چهار سال گذشته بیش از ۷۶ درصد کاهش یافته‌است که همین عامل منجر به توسعه ظرفیت این انرژی‌ها در سراسر دنیا و به تبع آن، در منطقه غرب آسیا و شمال آفریقا شده است. علاوه بر امارات، کشور‌هایی نظیر عربستان سعودی و اردن نیز در زمینه بهره‌برداری از انرژیهای تجدیدپذیر دست به سرمایه‌گذاری زده‌اند. مطابق برنامه‌ریزی‌های اعلام شده در افق چشم‌انداز ۲۰۳۰ سعودی، ۶۰ گیگاوات انرژی پاک وارد مدار شبکه برق عربستان خواهد شد که از این مقدار، ۴۰ گیگاوات از سلول‌های خورشیدی، ۱۶ گیگاوات انرژیهای بادی و ۲.۷ گیگاوات از انرژیهای متمرکز خورشیدی تامین خواهد شد. پادشاهی اردن نیز برنامه دارد ظرفیت انرژیهای تجدیدپذیر خود را تا پایان سال ۲۰۲۱ به ۲.۷ گیگاوات افزایش دهد. به‌این ترتیب رقابت تازه‌ای در عرصه انرژی در کشور‌های منطقه شکل گرفته‌است که مهم‌ترین عامل آن، تسریع در فروش منابع و ذخایر نفتی و استفاده از درآمد‌های آن برای سرمایه‌گذاری در حوزه‌های پاک، پربازده‌تر و بادوام‌تری نظیر انرژیهای تجدیدپذیر خواهد بود.
بر این اساس باید گفت که امارات همواره به‌عنوان یک دولت پیشتاز در حوزه انرژیهای تجدید پذیر تلاش دارد تا خود را در مقام الگویی برای سایر کشور‌های منطقه معرفی نماید. به‌علاوه، همان‌گونه که اشاره شد، استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر، ظرفیت صادرات سوخت‌های فسیلی امارات را افزایش خواهد داد. در پایان نیز باید گفت که امارات از این مسیر تلاش دارد تا کسری مشروعیت بین‌المللی و داخلی خود را با دست‌اندازی به ابزار‌های قدرت نرم و دستیابی به استاندارد‌های جهانی به گونهای جبران نماید.
