به گزارش “راهبرد انرژی“،در هیچ شهر دیگری در خاورمیانه فاجعه به این اندازه مشهود نیست: بصره در جنوب عراق که زمانی به دلیل شبکه گسترده کانال‌های قابل کشتیرانی‌اش “ونیز شرق” نامیده می‌شد، اکنون فقط جویبارهای بدبو و زمینی سوخته از آفتاب و نمک دارد. گرمای تابستان کشنده است. در ماه ژوئن، هشدارهای بی شماری در مورد فاجعه “بی‌سابقه” آب وجود داشت.
بصره دارای فقط ۱.۵ میلیون نفر جمعیت است، در حالی که جمعیت تهران ده میلیون نفر تخمین زده می‌شود. اگر در محله نامناسبی در طبقه نامناسب زندگی کنید، آب از شیر به صورت قطره قطره می آید، البته اگر اصلا آبی بیاید، زیرا برخی قطعی‌ها تا دو روز ادامه داشتند. فشار آب کاهش یافته تا ذخایر آب تهران که به ۱۴ درصد کاهش یافته، بتوانند کمی بیشتر دوام بیاورند.
دولت ترمز اضطراری را کشیده و در ادارات دولتی تهران، هفته‌های چهار روزه کاری را اعلام کرده است و برخی از شهرهای دیگر استان نیز از این رویه پیروی کرده‌اند. تقریبا کل کشور تحت تاثیر قرار گرفته است. از دهه‌ها پیش، پیش‌بینی شده بود که ایران از فروپاشی ناشی از بحران گرما و آب رنج خواهد برد. ۹۰ درصد آب در کشاورزی به طور ناکارآمد مصرف می‌شود. جمهوری اسلامی مدت زیادی در صنایع پرمصرف آب سرمایه‌گذاری کرده، بدون اینکه به این مشکل رسیدگی کند. نکته مهم تر، داشتن یک برنامه غنی‌سازی اورانیوم با بهترین پرسنل علمی و فنی است.
سوابق گرمای گزارش شده از جنوب ایران که تا ۶۵ درجه سانتیگراد در ماه ژوئن ثبت شده، چشمگیر است، اما کمبود آب پیامدهایی را خواهد داشت که ممکن است فورا به ذهن خطور نکند: جایی که آب‌های زیرزمینی ناپدید شوند، زمین نشست می‌کند. این مورد در برخی از نقاط تهران نیز صدق می‌کند. برنامه‌های حکومت برای انتقال پایتخت جدید نیستند؛ مطالعات رسمی در این باره سال‌ها پیش انجام شده است. دلیلی که اغلب ذکر می‌شود، ترس از وقوع زلزله‌ای بزرگ در منطقه است.
یک هفته پیش، رئیس جمهور مسعود پزشکیان دوباره این بحث را مطرح کرد: دولت «به طور جدی در حال بررسی جابجایی پایتخت است. او گفت واقعا آبی در تهران باقی نمانده است». منطقه پایتخت جدید انتخاب شده: سواحل مکران در خلیج عمان. اگرچه پروژه‌های توسعه‌ای در آنجا وجود دارد، اما به گفته کارشناسان این منطقه هنوز به شدت توسعه نیافته است، به خصوص در مورد زیرساخت‌های آبی.
در عراق، وضعیت بهتر نیست: خشک‌ترین تابستان از سال ۱۹۳۳ و ذخایر آب به 8 درصد کاهش یافته است. افزایش دما ناشی از تغییرات اقلیمی بسیار بالاتر از حد متوسط است. بدترین پیش‌بینی‌ها برای جنوب عراق، افزایش بیشتر ۵.۶ درجه سانتیگراد تا پایان قرن را پیش‌بینی می‌کند. بغداد چند روز پیش با دمای ۵۱ درجه سانتیگراد در صدر اخبار بین‌المللی قرار گرفت.
بصره مدت‌هاست که در دسته شهرهای «بالقوه غیرقابل سکونت» قرار گرفته است. این شهر در زیر محل تلاقی دجله و فرات واقع شده است. رودخانه‌های این منطقه تاریخی بین‌النهرین، آب کمتری از شمال می‌آورند و نمک از شط العرب به سرزمین اصلی نفوذ می‌کند. کشاورزان یکی پس از دیگری تسلیم می‌شوند. در این منطقه شغلی وجود ندارد، زیرا شرکت‌های نفتی نیروی کار خود را وارد می‌کنند.
به هر یک از کشورهای آسیب‌دیده که نگاه کنید، همیشه مجموعه ای از علل پشت این تحولات وجود دارد: مدیریت فاسد، زیرساخت‌های فرسوده، سیاست‌های کشاورزی ضعیف و تغییرات اقلیمی. همه جا همینطور است: ثروتمندان آنچه را که نیاز دارند می‌خرند و «تابستان» را در خارج از کشور می‌گذرانند، در حالی که افراد نه چندان ثروتمند به مناطق خنک‌تر، به عنوان مثال به شمال کردستان عراق می‌روند. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که با مهاجرت مردم از مناطق غیرقابل سکونت و اسکان در مناطق دیگر، درگیری‌های منطقه‌ای افزایش یابد.
در کشورهای تولیدکننده نفت مانند عراق و ایران که از نظر سیاسی در انزوای اقتصادی قرار دارند، سیستم رانتی دیگر کار نمی‌کند، توسعه‌ای که تا حدودی به دلیل رشد جمعیت بوده است. حتی کشورهای عربیِ فوق‌العاده ثروتمندِ تولیدکننده نفت هم سعی دارند شهروندان خود را به این واقعیت عادت دهند که در آینده همه چیز رایگان نخواهد بود. امروزه تعداد بیشتری از مردم مجبورند با امکانات بسیار کمتری سر کنند.
در سوریه، خشکسالی امسال به جمعیتی که از جنگ و مشکلات اقتصادی خسته شده‌اند، آسیب رسانده است. پنج سال پیش، گفته می‌شد که در مقایسه با دوره قبل از جنگ، تنها نیمی از منابع آب آشامیدنی در دسترس بود. در دهه ۲۰۰۰ نیز خشکسالی مداومی وجود داشت که مردم را از روستاها به شهرها سوق داد و احتمال قیام علیه رژیم اسد را تشدید کرد. مهاجرت روستاییان امروزه همچنان ادامه دارد و پناهندگان اقلیمی داخلی در سوریه وجود دارند.
تابستان امسال، اکثر ساکنان دمشق به آب تانکرها وابسته هستند، اگر باید بتوانند از پس هزینه آن برآیند. مخازن آب خالی هستند و یک “اقتصاد آب سایه” ظهور کرده است که مافیای آب، تجارت آن را در انحصار خود دارند. در حلب، قیمت آب در “بازار آزاد” در دو سال گذشته ۲۰۰ درصد افزایش یافته است. حدود ۴۰ درصد از جمعیت به این آب وابسته هستند. علاوه بر این، قیمت مواد غذایی به شدت افزایش یافته و تولید گندم کم و بیش سقوط کرده است.
جلال العطار، کارشناس کشاورزی سوری محاسبه کرد که با افزایش ۱.۲ درجه سانتیگراد دما، احتمال خشکسالی در هر ۲۵۰ سال یک بار به هر ده سال یک بار افزایش می‌یابد. نه تنها بارانی نمی‌بارد، بلکه دمای بالا به طور قابل توجهی تبخیر را افزایش می‌دهد. از سال ۱۹۷۲ تا ۲۰۱۵، میزان آب تامین شده توسط فرات ۴۰ درصد کاهش یافته است. سوریه نیز مانند عراق با این مشکل روبرو است که ترکیه با سدسازی، منابع آب آن را تخلیه می‌کند.
استان سویدا در هفته‌های اخیر به دلیل خشونت بین قبایل بادیه‌نشین و دروزی‌ها در صدر اخبار بوده است: در آنجا نیز وضعیت آب‌های زیرزمینی وخیم است و در برخی روستاها، آب کمتری از حداقل پیش بینی شده در دسترس است. این یک عامل محرک کلاسیک برای درگیری بین گروه‌های مختلف است.
