به گزارش “راهبرد انرژی“، همکاری میان بخش خصوصی و دولت به ویژه در صنایع تولیدی، امری ضروری و حیاتی است. بخش خصوصی به‌عنوان نیروی محرکه اقتصاد، می‌تواند با ابتکار عمل، انعطاف پذیری و نوآوری، مشکلات اقتصادی را پشت سر بگذارد، اما برای دستیابی به موفقیت‌های پایدار، نیازمند حمایت‌های تسهیلگرانه دولت است. دولت باید با برداشتن موانع قانونی و مقررات زائد، تسهیل شرایط کسب‌وکار و فراهم کردن بسترهای لازم برای رشد بخش خصوصی، نقش هماهنگ‌کننده و رگولاتوری خود را ایفا نماید تا بخش خصوصی بتواند در فضای رقابتی به رشد و توسعه برسد.
علی لشگری، عضو هیئت‌رئیسه جامعه صنعت کفش ایران، یکی از فعالان برجسته این عرصه است که با سال‌ها تجربه در صنعت کفش، به خوبی از چالش‌های پیش‌روی تولیدکنندگان و صنعتگران آگاه است. وی در این گفت‌وگو، علاوه بر اشاره به مشکلات ناشی از ناترازی انرژی، بر اهمیت تحقیق و توسعه (R&D) و لزوم به‌روزرسانی استراتژی‌های صنعت تأکید کرد. مشروح این گفت و گو را در ادامه می‌خوانید.
اثر ناترازی انرژی بر وضعیت تولید و سرمایه‌گذاری صنایع تکمیلی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
در خصوص این موضوع و تأثیر قطعی برق و گاز-به‌ویژه برق- بر صنایع، طبیعی است که این مسئله در نیمه نخست سال اثرات نامطلوبی گذاشت و در نیمه دوم سال نیز همین روند ادامه یافت. به‌ویژه واحدهای کوچک و متوسط با کاهش تولید مواجه شدند. ازاین‌رو، در سال جاری، تحقق بودجه تولید شرکت‌ها و سازمان‌ها احتمالاً مطابق انتظار پیش نخواهد رفت، که می‌تواند منجر به افزایش قیمت تمام‌شده و کاهش تولید شود. این موضوع تأثیرات منفی بر برنامه سال آینده و بودجه تخصیصی شرکت‌ها در سال ۱۴۰۴ خواهد داشت.
البته، ناترازی انرژی باعث شد صنعت به دنبال راهکارهایی برای حل این مشکل باشد؛ اما توان مالی همه صنایع یکسان نیست. میزان تأثیر برق و انرژی در قیمت تمام‌شده محصولات هر صنعت متفاوت است و این موضوع نیازمند بررسی دقیق‌تری است. یکی از پیامدهای مثبت این شرایط، علی‌رغم دشواری‌هایی که برای صاحبان صنایع ایجاد کرد، این بود که شرکت‌ها و واحدهای تولیدی-به‌ویژه شرکت‌های کوچک و متوسط- دقت بیشتری در محاسبه قیمت تمام‌شده داشتند. به‌این‌ترتیب، واحدهای تولیدی به لزوم بررسی دقیق‌تر سهم برق و انرژی در تولید و قیمت تمام‌شده پی بردند و عملکرد بهتری در این زمینه نشان دادند.
نقش تحقیق و توسعه (R&D) در رشد و توسعه صنایع تکمیلی را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
تحقیق و توسعه یک بحث کلیدی است. امروزه، بسیاری از شرکت‌ها، به‌ویژه در بخش فروش، دچار مشکل شده‌اند. به نظر من، دلیل این امر عدم تمرکز آن‌ها بر تحقیق و توسعه است. بسیاری از این شرکت‌ها بدون مطالعه بازار، بدون ارزیابی نیازها و تقاضای بازار، بدون شناخت سلیقه‌های متغیر مصرف‌کنندگان و بدون درک ورود نسل جدیدی از مشتریان با گرایش‌های ذهنی و سنی متفاوت، فعالیت کرده‌اند. در نتیجه، در فضای رقابتی امروز موفق نبوده‌اند.
در گذشته، برخی شرکت‌ها با استفاده از اعتبارات بانکی، روابط پیمانکاری یا ارتباطات سیاسی با مقامات استانی، محصولات خود را عرضه می‌کردند؛ اما این روش دیگر کارآمد نیست. امروز، بسیاری از واحدهای وابسته به طرح‌های عمرانی به دلیل کاهش بودجه‌های عمرانی دچار مشکل شده‌اند.
یکی از نقاط ضعف اصلی صنایع در بخش تحقیق و توسعه، طراحی و به‌روزرسانی مدل‌ها و قالب‌های تولید و همچنین توسعه شبکه‌های فروش است. در صنایعی مانند کفش، که تنوع‌طلبی مصرف‌کننده بالا است و مدل‌ها دائماً تغییر می‌کنند، شرکت‌هایی که قادر به تطبیق تولید با تغییرات بازار نباشند، با چالش‌های جدی مواجه خواهند شد. عدم شناخت سلیقه مشتریان، نبود استراتژی مناسب برای فروش و مدیریت نقدینگی از جمله مشکلاتی است که صنایع با آن روبه‌رو هستند.
علاوه بر این، ظهور فناوری‌های جدید، نرم‌افزارهای مدیریتی و تغییرات سریع در فضای اطلاعاتی، شرایط را پیچیده‌تر کرده است. در آینده، واحدهایی که در این حوزه‌ها کم‌کاری کرده‌اند، ممکن است از بازار حذف شوند، زیرا ادامه فعالیت برای آن‌ها از نظر اقتصادی مقرون‌به‌صرفه نخواهد بود.
خِرد صنعت در روزهای سخت صنعت پلیمر چگونه می‌تواند به کمک صنعتگران بیاید؟
واقعیت این است که باید بیشتر گفتگو کرد و تجربیات را به اشتراک گذاشت. نباید تجربه دوران کرونا را فراموش کنیم؛ متأسفانه ما به‌سرعت فراموش می‌کنیم. دوران کرونا شرایط سختی برای همه ایجاد کرد، اما آنچه توانست بشریت را نجات دهد، انتقال تجربیات بود.
امروز نیز صنعت، به‌ویژه صنعت پلیمر، در شرایط سختی قرار دارد. در چنین وضعیتی، انتقال تجربیات افراد موفق می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. لازم است که اعضای هیئت مدیره تشکل‌ها، انجمن ملی صنایع پلیمر و رسانه‌های تخصصی نسبت به مسائل روز آگاه باشند و از تجربیات واحدهای موفق بهره بگیرند. این آگاهی می‌تواند به صنعتگران در خروج از رکود و بحران کمک کند.
از سوی دیگر، تنظیم قیمت کالاهای مصرفی و مدیریت هزینه‌های خانوار نیازمند تدبیر و مدیریت است. صنعتگران باید با همکاری یکدیگر از این شرایط سخت عبور کنند. به نظر من، گفتگو و انتقال تجربیات موفق می‌تواند نقش مؤثری در پشت سر گذاشتن این دوران دشوار داشته باشد. قطعاً این روزهای سخت سپری خواهد شد و فضای بهتری برای صنعت ایجاد خواهد شد.
مهم‌ترین خواسته بخش خصوصی از دولت چهاردهم چیست؟
دولت باید نقش تسهیلگر و ناظر (رگولاتور) خود را ایفا کند و به‌عنوان یک هماهنگ‌کننده خوب عمل کند. همان‌طور که مقام معظم رهبری در سخنرانی بهمن‌ماه اشاره کردند، دولت باید موانع را از سر راه بخش خصوصی بردارد. تجربه نشان داده است که اگر به بخش خصوصی اعتماد شود، آن‌ها می‌توانند امور را پیش ببرند.
مشکل اصلی این است که در ۲۰ سال گذشته، به‌جای تقویت خصوصی‌سازی، شاهد رشد خصولتی‌سازی بوده‌ایم. این روند، عملاً شکل جدیدی از دولتی‌سازی را ایجاد کرده و مانع از تحقق نتایج مطلوب شده است.
بخش خصوصی، به دلیل شناخت دقیق از منافع اقتصادی، می‌تواند مسیر درست را پیدا کند. البته، باید منافع ملی را نیز در اولویت خود قرار دهد. دولت در این مرحله باید به بخش خصوصی دلسوز، غیررانت‌جو، مسئولیت‌پذیر و پاسخگو اعتماد کند و میان فعالان اقتصادی سالم و افرادی که به دنبال رانت هستند، تمایز قائل شود.
بخش خصوصی نیز باید نقش خود را در این زمینه ایفا کند و نباید صرفاً در مقام مطالبه‌گری باشد، بلکه باید در ارائه راهکارهای عملی نیز مشارکت کند. در این شرایط، مسئولین باید نقش هماهنگ‌کننده داشته باشند، زیرا تشکل‌ها و انجمن‌های بخش خصوصی می‌توانند به‌عنوان مشاوران متخصص و دلسوز، بدون هزینه برای دولت، راهکارهای مفیدی ارائه دهند. این اعتماد متقابل باید بازسازی شود تا دولت نقش تسهیلگر خود را به‌درستی ایفا کند.
نقش انجمن‌ها و تشکل‌ها در ارتباط با شرکت ملی صنایع پتروشیمی برای رفع مشکلات چگونه است؟
انتظار ما این است که شرکت ملی صنایع پتروشیمی متناسب با شرایط روز تغییر کند. همان‌طور که تشکل‌ها و انجمن‌های صنعتی نیازمند به‌روزرسانی هستند، NPC نیز باید ساختار خود را متناسب با نیازهای روز تغییر دهد.
امروز، دفتر توسعه صنایع تکمیلی دیگر به‌تنهایی پاسخگوی نیازهای صنعت نیست و با همکاری های مستمر با دیگر متولیان امر می توان رشد و توسعه صنایع پایین دستی را رقم زد و نقش مهم و محوری مدیریت توسعه صنایع پایین دستی پتروشیمی در این راستا بسیار مهم و اثر بخش خواهد بود، بنابراین، واحدهای دیگر مانند تحقیق و توسعه (R&D)، برنامه‌ریزی و سایر بخش‌های NPC نیز باید متناسب با شرایط جدید به‌روزرسانی شوند تا بتوانند در خدمت صنایع باشند.
همان‌طور که می‌دانید، ارزش افزوده و اشتغال‌زایی اصلی در صنایع تکمیلی شکل می‌گیرد. آمارهای انجمن ملی صنایع پلیمر نشان می‌دهد که باوجود کاهش تولید نسبت به گذشته، وابستگی صنایع تکمیلی به پتروشیمی‌ها افزایش یافته است.
