به گزارش “راهبرد انرژی“،صنایع تکمیلی در کشور در سال های اخیر با چالش‌های متعددی از جمله ناترازی انرژی، کمبود سرمایه‌گذاری در بخش ماشین‌آلات و تغییر سیاست‌های ارزی مواجه‌اند. این مسائل توان رقابت واحدهای صنعتی را تحت تأثیر قرار داده‌اند.
محمدرضا شاکری، رئیس هیات مدیره انجمن صنفی کارفرمایی ماشین‌سازان و تولیدکنندگان تجهیزات و عضو هیئت مدیره انجمن ملی صنایع پلیمر ایران، در گفتگو با نیپنا به مشکلات ناشی از ناترازی انرژی و تأثیرات آن بر کاهش تولید و افزایش هزینه‌های واحدهای صنعتی پرداخته است، وی با تأکید بر نقش استراتژیک صنعت ماشینسازی در توسعه زنجیره ارزش پتروشیمی، کمبود سرمایه‌گذاری و سیاست‌های ارزی را از دلایل افت رشد این بخش می‌داند.
شاکری همچنین بر ضرورت تعامل نزدیک تر پتروشیمی‌ها با انجمن‌ها و تشکل‌ها از طریق ایجاد شوراهای راهبردی برای حل مشکلات تأکید کرده و خواستار اقدامات عملی دولت چهاردهم در تسهیل تولید و رفع موانع ساختاری شده است.
مشروح این گفتگو را در ادامه می خوانید:
اثر ناترازی انرژی را بر وضعیت تولید و سرمایه‌گذاری صنایع تکمیلی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
کمبود تولید برق در کشور که از آن به‌عنوان ناترازی یاد می‌شود، در حقیقت عدم سرمایه‌گذاری در بخش انرژی طی سال های گذشته است. حال اینکه این کمبود برق چه تأثیری بر صنایع تولیدی داشته، باید گفت که به‌عنوان مثال، یک واحد تولیدی در سال 1403 به‌طور مداوم هفته‌ای دو روز و در برخی ماه‌ها حتی هفته‌ای سه روز برق نداشته است. این وضعیت موجب شده تا تولید این واحدها به‌طور میانگین بین 33 تا 50 درصد کاهش یابد.
کاهش تولید موجب کمبود درآمد واحدهای تولیدی شده و در نتیجه کسری نقدینگی در اداره واحدها را به دنبال داشته است.
از سوی دیگر تحویل سفارش ها را به تأخیر انداخته است و جریمه‌هایی بابت این تأخیرها تحمیل کرده است. همچنین، هزینه‌های ثابت تولید پابرجا مانده و در عین حال، حجم تولید کاهش یافته که در نهایت به افزایش قیمت تمام‌شده محصولات منجر شده است. این امر قدرت رقابت واحدهای تولیدی، به‌ویژه در برابر تولیدکنندگان خارجی، را نیز کاهش داده است.
این موضوع یکی از عوامل اصلی افت راندمان واحدهای تولیدی است. چراکه در این شرایط صرفا زمان قطعی برق مطرح نیست، بلکه در واحدهایی مانند ماشینسازی که بخشی از فرآیند تولید را برون‌سپاری می‌کنند، ناهماهنگی‌ها در قطعی برق میان کارگاه‌های مختلف سبب شده، راندمان تولید بیش از سایر واحدها کاهش یابد. در ادامه این ناهماهنگی‌ها شاهد کمبود قطعات هستیم و حتی کارگاه های کوچک برون‌سپاری‌شده که معمولاً مستأجر هستند، به دلیل قطعی مکرر برق با چالش مواجه هستند و برای جبران این وضعیت، قیمت تمام‌شده قطعات تولیدی تا 30 درصد افزایش یافته است.
جایگاه تولید ماشینسازی را در توسعه زنجیره ارزش پتروشیمی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ماشین‌آلات، عامل اصلی توسعه صنعتی هر واحد و در نتیجه هر کشوری هستند. برای ارزیابی سطح فناوری یک کشور، به صنعت ماشینسازی آن نگاه می‌کنند. زنجیره تولید شامل سه بخش اصلی است: ماشینسازی، قالب‌سازی و مواد اولیه. بنابراین، ماشین‌آلات یکی از اضلاع اصلی تولید و زبان فناوری هر کشور به شمار می‌آیند.
کشورهایی که صنعت ماشینسازی پیشرفته دارند، از مزیت‌های استراتژیک و اقتصادی بهره‌مند هستند. مزیت استراتژیک به توانمندی فنی این کشورها مربوط است، که امکان ایستادگی در برابر تحریم‌ها را فراهم می‌کند. از سوی دیگر، ماشینسازی به‌عنوان یک صنعت مادر، پایه رشد سایر صنایع بوده و مزیت اقتصادی به همراه دارد.
برای تولید دقیق‌تر، سریع‌تر، بهینه‌تر و اقتصادی‌تر محصولات، ماشین‌آلات پیشرفته ضروری هستند. به همین دلیل، کشورهای توسعه‌یافته یا درحال توسعه مانند چین، آلمان، ژاپن، آمریکا، ترکیه و هند، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای در صنعت ماشینسازی، تجهیزات و قطعه‌سازی انجام داده‌اند. این کشورها دریافته‌اند که صنعت ماشینسازی می‌تواند رشد سایر صنایع را تسریع کرده و استقلال صنعتی کشور را تقویت نماید. به همین دلیل، صنعت ماشینسازی به‌عنوان «صنعتِ صنعت‌ساز» شناخته می‌شود. این صنعت هم به‌صورت مستقیم مولد است و هم با تولید ماشین‌آلات، به افزایش تولید در سایر صنایع کمک می‌کند.
لطفا درباره آخرین وضعیت سرمایه‌گذاری در زنجیره ارزش محصولات پتروشیمی با محوریت صنایع تکمیلی توضیح دهید؟
در سال‌های اخیر، واردات ماشین‌آلات به کشور به‌شدت افزایش یافته، در حالی که سرمایه‌گذاری داخلی در این بخش کاهش یافته است. دلیل اصلی این وضعیت، عدم تخصیص ارز نیمایی، به‌ویژه در دولت سیزدهم، به بخش ماشین‌آلات بوده است.
تفاوت 25 تا 30 درصدی میان ارز نیمایی و ارز آزاد، به همراه دامپینگ ماشین‌سازهای چینی و ارائه شرایط اقساط بلندمدت، جذابیت واردات ماشین‌آلات را افزایش داده است. این موضوع باعث شده در سه سال اخیر، واردات ماشین‌آلات به دو تا سه برابر برسد.
با این حال، در کشورهای پیشرفته به دلیل وجود زیرساخت های اساسی، دولت‌ها در زمینه ساخت ماشین‌آلات که ترکیبی از علوم و مهندسی‌های مختلف است، سرمایه‌گذاری‌های کلانی انجام می‌دهند. متأسفانه، در ایران شرکت‌های بزرگ پتروشیمی تقاضاهای خود را به ماشین‌سازهای داخلی ارائه نمی‌دهند که این مسئله نیازمند اصلاح رویکرد است.
به نظر شما مهم‌ترین خواسته بخش خصوصی از دولت چهاردهم چیست؟
تمام دنیا به این نتیجه رسیده‌اند که راه نجات اقتصاد و ایجاد ثروت، تولید است. ثروت از مسیر تولید می‌گذرد، نه تجارت. اینکه پول خود را صرف واردات کالا کنید، راهی برای تولید ثروت نیست.
تولید ابعاد متنوعی دارد که در زنجیره ارزش مشخص است؛ از تولید ماشین‌آلات، قطعات و قالب ها تا محصولات نهایی. متأسفانه دولت در تمام این سال‌ها تنها درباره حمایت از تولید صحبت کرده، اما قوانین و ساختارهای لازم برای تسهیل این مسیر را تدوین نکرده است.
مشکلاتی مانند چندگانگی نرخ ارز همچنان وجود دارد. تک‌نرخی شدن ارز یکی از الزامات اصلی برای جلوگیری از رانت و تسهیل فرآیند تولید است. وجود رانت در واردات باعث شده که کشور به‌جای تولید ثروت، هر روز فقیرتر شود. دولت باید با اصلاح سیاست‌های مالی و اقتصادی، مسیر تولید را روان و ساده کند و برای رفع این مشکلات شرکت ملی صنایع پتروشیمی می تواند اقدام های لازم را معمول کرده و پیگیری های لازم را انجام دهد.
نقش انجمن‌ها و تشکل‌ها را در ارتباط با شرکت ملی صنایع پتروشیمی را برای رفع مشکلات چگونه ارزیابی می‌کنید؟
امروزه انجمن‌ها و تشکل‌ها نقش اساسی و انکارناپذیری در رفع مشکلات و توسعه صنعت دارند. رشد این انجمن‌ها در سال‌های اخیر کاملاً مشهود است. بهترین راهکار، تشکیل شورای راهبردی میان پتروشیمی‌ها و تشکل‌هاست. این شورا می‌تواند هر یک یا دو ماه یک‌بار جلساتی برگزار کرده و مسائل و مشکلات را بررسی کند.
انجمن ها و تشکل‌ها به دلیل توجه به منافع صنفی و ملی، مسیرها و راهکارهای کاربردی ارائه می‌دهند. پتروشیمی‌ها نیز می‌توانند از این راهکارها برای حرکت در راستای منافع کشور بهره‌برداری کنند و باید گفت که تشکل‌ها امروز به این نقطه رسیده‌اند که منافع ملی را در اولویت قرار دهند؛ منافعی که به کل جامعه مربوط می‌شود، نه یک صنف خاص.
برای دستیابی به این هدف، باید نگاه کوتاه‌مدت کنار گذاشته شود. نباید صرفاً به واردات فوری و ساده کالاها بسنده کرد. باید عمق مسائل و انتهای مسیر را بررسی کرد تا راه‌حل‌های پایداری برای توسعه کشور طراحی شود.
