به گزارش “راهبرد انرژی“، شرکت ملی صنایع پتروشیمی در هدفگذاری چشم انداز خود اعلام کرده است که ظرفیت تولید صنعت پتروشیمی کشور در برنامه‌های هفتم و هشتم توسعه به ترتیب به 130 و 180 میلیون تن در سال خواهد رسید. در این میان سرمایه‌گذاری در هاب‌های جدید پتروشیمی در قالب برنامه‌های هفتم و هشتم توسعه و اجرای ۴.۲ میلیارد دلار طرحهای ملی تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی مطرح است. به همین دلیل طرحهای نیازمند خوراک از بالادست، به‌دلیل ناترازی انرژی به طرحهای زنجیره ارزش تبدیل شده اند و در صورت تامین خوراک پایدار پتروشیمی، چشم‌انداز ترسیم‌شده این صنعت قابل تحقق است.
توسعه صنایع پایین‌دستی، افزایش ارزش افزوده و اشتغال‌زایی، تنوع سبد محصولات صادراتی و ارتقای سطح رفاه اقتصادی و اجتماعی جامعه از مهم‌ترین ویژگی‌های راهبرد تکمیل زنجیره صنعت پتروشیمی کشور است. لذا در مجوز طرحهای غیرفعال صنعت پتروشیمی بازنگری شده و مجوز حدود ۱۰ تا ۱۵ طرح غیرفعال باطل شده و برخی از آنها به دلیل ناترازی خوراک به طرحهای زنجیره ارزش تغییر پیدا کرده اند.
نقش چالش‌های موجود در تامین خوراک پایدار مجتمع‌های پتروشیمی، باعث شده که بر جایگاه ویژه مدیریت خوراک‌ها و قراردادهای بین مجتمعی در اساسنامه جدید شرکت ملی صنایع پتروشیمی تاکید شود که در تدوین برنامه هفتم توسعه مورد توجه قانونگذار بوده و به عنوان یکی از احکام برنامه درج شده‌است. اما مهم‌تر از مدیریت خوراک‌های بین مجتمعی اطمینان از تامین پایدار خوراک بالادستی صنعت پتروشیمی است که کماکان در اختیار شرکت ملی نفت و شرکت ملی گاز قرار دارد.
مدیریت برنامه ریزی و توسعه ان پی سی 36 موافقت اصولی برای 20 بسته سرمایه‌گذاری در 5 زنجیره ارزش پروپیلن، متانول، اتیلن، آروماتیک و بوتیلن با مجموع ظرفیت اسمی سالانه ۳.۸ میلیون تن با سرمایه‌گذاری ۴.۲ میلیارد دلار و با قابلیت تولید سالانه ۴.۴ میلیارد دلار از انواع محصول پایین‌دستی، را صادر کرده که بیشتر طرحهای پتروشیمی در سند زنجیره ارزش مربوط به پروپیلن است که در این میان طرحهای SAP (تولید پلیمرهای سوپر جاذب)، متیل‌آمین‌ها، اسید استیک در صورت وجود سرمایه گذاران اهل که توان تامین مالی آنها بصورت واقعی احراز شود قابلیت اجرا خواهند داشت.
شایان ذکر است که از 66 طرح پتروشیمی در حال اجرا در برنامه هفتم توسعه، 30 طرح مربوط به تکمیل زنجیره ارزش است که در نتیجه آن، به افزایش ظرفیت تولید محصولات پایین‌دست در پایان برنامه هفتم توسعه به 24 درصد خواهد رسید. حدود 1 میلیون تن به ارزش تقریبی ۱.۵ میلیارد دلار از این طرحها از لحاظ ارزشی و حجمی از سوی هلدینگ‌های پتروشیمی اجرا می‌شود.
در بازبینی ان پی سی، بعضی از طرحها با هم هم‌پوشانی دارند. مثلا طرحهای PVC در طرحهای زنجیره ارزش ان پی سی قرار دارد، اما با توجه به بازار ملتهب پی‌وی‌سی، PTA /PET، شرکت ملی صنایع پتروشیمی به هلدینگ ها و شرکتهایی که این طرحها را در دست دارد، تکلیف کرده این طرحها را اجرا نمایند، اما در ۲۰ بسته طرح زنجیره ارزش ان پی سی قرار ندارند.
هم اکنون بیش از 15 پروژه PDH/PP(تولید پروپیلن و پلی پروپیلن از پروپان) با اخذ مجوزهای لازم از وزارت نفت با ظرفیت تقریبی 15 میلیون تن در سال و با ارزش سرمایه گذاری 10 میلیارد دلاری در کشور در حال اجراست. در همین حال، انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی به جهت اقتصادی شدن طرحهای مذکور درخواست اعمال تخفیف حداقل 24 درصدی برای خوراک پروپان واحدهای PDH را در این نامه اجرایی تخفیفات پلکانی موضوع جز 4 بند الف ماده 1 قانون تنظیم مقررات مالی دولت ارائه کرده اما علیرغم بی توجهی به درخواست تخفیف 24 درصدی خوراک پروپان، تخفیفات پلکانی مناطق کمتر توسعه یافته، مکران و سایر مناطق که به ترتیب 15، 16 و 10 درصد بوده که اخیرا از دستور کمیسیون اقتصادی دولت خارج شده که باعث توقف ادامه فعالیت این پروژه ها شده است.
به عنوان نمونه یکی از پروژه ها به دلایل افزایش قابل‌توجه قیمت خوراک گاز پروپان و عدم تناسب قیمت محصول پروپیلن متناسب با افزایش خوراک، در دسترس نبودن تکنولوژی و لایسنس تجاری شده معتبر و قابل اعتماد باعث شد که تامین مالی پروژه و اقتصاد آن با چالش‌های جدی مواجه شود؛ افزایش 50 درصدی قیمت خوراک پروپان طی سه سال گذشته به گونه ای که قیمت پروپان در سال 1400 بالغ بر 380 دلار در تن بود و در پایان 1402 به حدود 565 دلار در تن رسید و حدود 49 درصد افزایش قیمت خوراک را نشان می‌دهد، و به موازات آن قیمت پروپیلن به صورت متناسب افزایش پیدا نکرد و تنها حدود 10 درصد افزایش داشت. مجموع این عوامل توجیه و صرفه اقتصادی نداشت و منجر به این شد که تولید پروپیلن یک نوع خام فروشی دیده شود و جهت برون رفت ابتکار عمل را بدست گرفت و به طرح VCM/PVC تغییر استراتژی داد. این تغییر استراتژی پروژه PDH مذکور به سمت PVC که با کاهش میزان سرمایه‌گذاری طرح PVC تا یک پنجم طرح PDH و زنجیره آن و از طرفی وجود بازار داخلی و صادراتی مطلوب PVC همراه است اقتصاد بسیار جذاب‌تری را رقم خواهد زد.
علیرغم توضیحات فوق امروزه صنعت پی وی سی کشور نیز مشکلات متعددی دست به گریبان است. از طرفی افزایش قیمت خوراک اتیلن به تنی 750 دلار و از طرفی وضع عوارض صادراتی 10 درصدی موجب دپوی این محصول شده است، امری که اگر مدیریت نشود می‌تواند تولیدکنندگان را در منگنه و انتخابی دشوار قرار گیرند.
لذا بایسته و شایسته است که وزارت نفت دولت چهاردهم در درجه اول خوراک پایدار و ارزان مجتمع ها را تامین و در درجه دوم با لغو قوانین ضد حمایت از رشد تولید و صادرات، مشوقها و تسهیلات لازم جهت رقابت پذیری را اعمال نماید تا از تکرار سرنوشت پروژه های متانولی، اوره ای و پی دی اچ در دیگر زنجیره های صنعت پتروشیمی منجمله پی‌وی‌سی پیشگیری نماید.
