پس از مدت ها روند صعودی افزایش حاشیه سود شرکت های تولید کننده روانکار، سال گذشته اما به دلیل افزایش بی سابقه بهای تمام شده و تداوم دخالت دولت در قیمتگذاری محصولات، نمودار سود سه شرکت از چهار شرکت بزرگ حاضر در صنعت روغن موتور، روند نزولی به خود گرفت.
روانکاران به مجموعه از روغن هایی گفته می شود که در بخش های مختلف صنعتی به منظور کاهش اصطکاک و افزایش بهروری و طول عمر قسمت های مختلف یک سیستم مکانیکی مورد استفاده قرار می گیرد. روانکارها از دو جزء اصلی روغن پایه و مواد افزودنی تشکیل می‌گردند. ماده اصلی تشکیل دهنده روغن پایه لوبکات است که از پالایشگاه های نفت دریافت می شود. طبق آمار حدود یک درصد از کل نفت تولید شده در سطح جهان به صنعت روانکار ها اختصاص می یابد. با توجه به پیشرفت روز افزون خودروهای هیبریدی و برقی برآورد شده است که میزان رشد تولید روانکار تا سال 2040، صفر درصد خواهد بود.
یکی از اصلی ترین مسائلی که صنعت روانکاران را تحت تاثیر قرار داده و با چالش جدی روبه رو کرده است قیمت گذاری دستوری محصولات تولیدی توسط سازمان حمایت از مصرف کننده و تولید کننده است. این امر در حالیست که مواد اولیه مورد نیاز در این صنعت یعنی لوب کات با نرخ های جهانی محاسبه می شود. همین موضوع موجب شده تا در ادوار مختلف توازن میان بهای تمام شده و درآمد این شرکت ها بر هم خورده و حاشیه سود آن ها را با نوسانات منفی همراه کند.
نرخ ارز مبنا برای محاسبه قیمت لوب کات، مبلغ 28،500 تومان در سامانه نیما بود که در شهریور ماه سال گذشته با افزایش 37 درصدی به حدود 39 هزار تومان رسیده و بخش اعظمی از سود این شرکت ها را بلعیده است. موارد مذکور در صورتی است که از سال 1401 تا کنون مجوز افزایش نرخ به این شرکت ها داده نشده و به همین دلیل حاشیه سود شرکت های روغن موتوری با چالش جدی مواجه شده است.
در نتیجه عدم تغییر در نرخ فروش محصولات در بازار مصرف کننده، شرکت های روانکار را ترغیب می کند تا بیشتر محصولات خود را به صورت روغن صنعتی بین واحد های تولید کننده عرضه کنند. در طرف مقابل، شرکت های روانکار موظفند تا مقدار مشخصی از تولیدات خود را در بازار مصرف و در بورس کالا عرضه کنند تا بتوانند از امتیاز صادرات نیز بهره مند شوند.
گفتنی است وجود بیش از 20 میلیون خودرو و رواج استفاده از موتورهای بنزینی و دیزلی در کشور، نیاز به روغن موتورهای این گونه وسایل را روز به روز افزایش داده و میزان تولید در کشور، تا حدودی پاسخگوی تقاضا بوده و بخشی از این نیاز از طریق واردات تامین می شود. البته گفتنی است روغن موتورهای داخلی از کیفیت خوبی نسبت به قیمت برخوردار بوده که کشورهای همسایه را به یکی از مشتریان مهم تبدیل کرده است. مشخص است که در صورت عدم دخالت دولت، صنعت روانکار می تواند با جهش در تولید و فروش خود، به سهم بیشتری از صادرات غیر نفتی دست یابد.
چهار شرکت اصلی بورسی فعال در صنعت روانکار، شامل نفت بهران، ایرانول، نفت پارس و نفت سپاهان می باشد که در ادامه به بررسی اجمالی آن ها می پردازیم.
شرکت نفت بهران (شبهرن):
بر اساس آمارها شرکت نفت بهران در تولید و توزیع روغن موتور پیشتاز صنعت خود بوده و در دو ماهه ابتدایی سال 1403 با افزایش میزان تولید و فروش نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل رکورد بهتری را ثبت نموده است. در حال حاضر سهم نفت بهران از بازار روانکار خودرویی حدودا 43 درصد می باشد.
طبق صورت های مالی شبهرن روند درآمدی شرکت با توجه به کاهش تخفیفات، نرخ های فروش با افزایش همراه شده است و در کنار آن بهای تمام شده که بخش عمده آن را مواد اولیه تشکیل می دهد نیز رشد قابل ملاحظه ای داشته است.
موضوع دیگری که در گزارشات شرکت نفت بهران به چشم می خورد کاهش سود خالص در پایان سال مالی 1402 نسبت به سال 1401 می باشد. البته این موضوع با نگاهی به نموادار بالا که از کاهش حاشیه سود ناخالص حکایت دارد نیز تایید می شود. شبهرن در سال 1401 مبلغ 4،145 میلیارد تومان سود محقق نموده است در صورتی که این عدد در سال 1402 به 2،944 میلیارد تومان رسیده است یعنی چیزی حدود 30 درصد از سود سهامداران کاسته شده است.
شرکت ایرانول نیز همانند دیگر شرکت های مشابه خود عملکرد مثبت و رو به رشدی در کسب درآمد داشته است اما در سال 1402 بهای تمام شده پا به پای مبلغ فروش افزایش داشته است و همانطور که در نمودار نیز رویت می شود با رشد مبلغ فروش، بهای تمام شده نیز به دلیل افزایش قیمت مواد مستقیم مصرفی افزایش یافته و اجازه افزایش سود را از این شرکت گرفته است.
در انتهای صورت سود زیان شرانل با نگاهی به سود محقق شده، در میابیم که شرایط در سال 1402 برای این شرکت نیز مساعد نبوده و نتواسته سهامداران خود را راضی کند. شرانل در سال 1401 مبلغ 2،880 میلیارد تومان سود را به مجمع برد که این عدد برای سال مالی 1402 به 1،870 میلیارد تومان رسیده است و این از افت 35 درصدی سود سهامداران حکایت دارد.
با توجه به روند درآمد و بهای تمام شده شرکت نفت پارس، به نظر می رسد این شرکت برعکس دیگر هم صنعتی های خود توانسته درآمد بیشتری در سال 1402 کسب کند و تا حدودی افزایش بهای تمام شده ناشی از رشد قیمت مواد اولیه را تا حدودی پوشش دهد. شنفت با کسب رقم 12 هزار میلیارد تومان فروش صعود 30 درصدی را به ثبت رسانده است و بهای تمام شده آن نیز 34 درصد بالاتر آمده است.
شنفت در سال 1402 مبلغ 2،230 میلیارد تومان را به عنوان سود خالص در صورت های مالی خود شناسایی کرده است که این مبلغ در سال ماقبل حدود 2،152 میلیارد تومان بوده است. شرکت با این گزارش عملکرد رو به جلوی خود را به نمایش گذاشت. در واقع می توان گفت سود شرکت نفت پارس نه تنها سقوط نکرده است بلکه رشد 3 درصدی نیز داشته است.
شسپا نیز همانند هم گروهی های خود برای سال مالی 1402، مبلغ 23 میلیارد تومان درآمد شناسایی کرد که رشد 27 درصدی را نسبت به سال ماقبل خود نشان می دهد. گفتنی است در کنار رشد فروش، بهای تمام شده نیز با افزایش 29 درصدی مواجه شده است. موضوع جالب توجه در گزارشات شرکت، افزایش 90 درصدی هزینه سربار است در صورتی که در دیگر شرکت های مشابه، این آیتم حدود 50 درصد افزایش یافته است. هزینه سربار در شرکت نفت سپاهان 13 درصد بهای تمام شده را تشکیل می دهد.
